Senior i Psychologia: Specyfika zachowań zdrowotnych podejmowanych w okresie późnej dorosłości
Szczegółowej oceny funkcjonowania seniorów w Polsce – w sensie stanu zdrowia oraz kondycji finansowej lub poziomu społecznego wykluczenia – dokonano w badaniach w programie PolSenior, jakie objęły 5695 seniorów (Mossakowska i wsp., 2012).
Z przeprowadzonych badań wynika, iż zachowania zdrowotne starszych osób pozostawiają dużo do życzenia. Połowa seniorów zadeklarowała, iż jest bierna ruchowo, zaś skłonność do podejmowania fizycznej aktywności maleje z wiekiem (Rowiński, Dąbrowski, 2012.). Badani posiłki spożywali nieregularnie, a większość z nich nie jadła zalecanych 4-5 posiłków dziennie (Kołłajtis-Dołowy i wsp., 2012). W grupie tej powszechne występowało nadciśnienie tętnicze, ale wielu seniorów nie podejmowało w ogóle żadnych działań, aby z nim walczyć (Zdrojewski i wsp., 2012).
Jak wynika z badań (Informacja Ministra Zdrowia…, 2016) seniorzy mają świadomość konieczności dbania o swoje zdrowie. Ponad 90 % deklaruje, że chodzi do lekarza pierwszego kontaktu i tylko 10% badanych seniorów twierdzi, że w przeciągu ostatnich dwunastu miesięcy nie była ani razu u lekarza rodzinnego lub pierwszego kontaktu. Również ponad 70% populacji seniorów leczyło się w ciągu 1 roku u lekarzy specjalistów. Z kolei wraz z wiekiem zmniejsza się z liczna seniorów uczęszczających do lekarza stomatologa. Najczęściej z porad lekarskich korzystały jednostki w wieku 70-79 lat, częściej kobiety niż mężczyźni. Młodsi seniorzy częściej niż starsi szukają informacji w prasie, internecie oraz w telewizji. W przypadku wystąpienia dolegliwości ok. 95% seniorów idzie na konsultacje lekarskie (Informacja o sytuacji osób starszych w Polsce, 2016).
Określając nawyki żywieniowe, uzyskane dane wykazały, że większość czyli prawie 54% badanych próbuje stosować dietę, która sprzyja zachowaniu dobrego stanu zdrowia. Zauważyć należy, że wśród osób dorosłych to właśnie osoby między 60 a 79 rokiem życia najczęściej spożywają owoce i warzywa (Informacja Ministra Zdrowia…, 2016). Z danych wynika iż 42% osób stosowało prozdrowotną dietę ze wskazań lekarza, a 30% z powodu nadwagi, 11,5% w wyniku złego samopoczucia.
Wraz z wiekiem zmniejsza się aktywność fizyczna osób. Spadek ten jest wyraźnie zauważalny po 60 roku życia. Jak wynika z odpowiedzi większa część seniorów (66,3%) spędza czas wolny w sposób bierny, zaś mniejsza część (33,7%) badanych w sposób aktywny. Tylko 24% Seniorów uprawia sport, fitness lub inną formę rekreacji fizycznej. Seniorzy do głównych motywów nie podejmowania aktywności fizycznej zaliczyli obecność chorób —(48,1%), oraz brak sił — (40,4%) i brak chęci — (38,5%). Dużą rolę w nie uprawianiu rekreacji, według badanych ma też brak motywacji (30,8% ) oraz nazbyt podeszły wiek, co podaje ponad 21% osób badanych. Do pozytywnych tendencji można zaliczyć regularne poddawanie się badaniom kontrolnym (Muszalik oraz wsp., 2006). Na tą odpowiedź wskazało ¾ osób badanych. Do najczęściej wykonywanych badań należą badania krwi i badanie ciśnienia tętniczego. Seniorzy równie regularnie sprawdzają swój poziom cholesterolu i cukru co świadczy o ich wysokiej świadomości swojego zdrowia i zaangażowania w jego jakość.
Seniorzy są zbiorowością, która najczęściej kieruje się zaleceniami lekarza przy przyjmowanie leków, choć również przyjmują leki nieprzypisane przez specjalistę. Jednym ze znanych zjawisk w farmakoterapii seniorów jest równoczesne stosowanie u pacjenta znacznej liczby leków, a więc wspomniana już wielolekowość. Należy ją odróżnić od polipragmazji, która jest rozumiana jako pobieranie przez pacjenta co najmniej jednego leku, dla którego nie ma wskazań, czyli leczenia niewłaściwego (Wieczorowska-Tobis, Grześkowiak, 2008). Wielolekowość wiąże się z wielością chorób oraz objawów, które występują u osób starszych, zaś mylenie jej z polipragmazją wynika z częstego współistnienia tych dwóch zjawisk, gdyż wraz ze zwiększaniem ilości przyjmowanych leków narasta też ryzyko polipragmazji. Osoby w starszym wieku szczególnie często sięgają niewłaściwie po leki, o silnym potencjale uzależniającym. Należą do nich leki uspokajające oraz nasenne, szczególnie z grupy benzodiazepin.