Senior i Psychologia: Aktywność zawodowa osób starszych

Zmiany demograficzne zachodzące w polskim społeczeństwie nabierają coraz szybszego tempa. Wyraźna tendencja do wzrostu udziału osób starszych w ogólnej liczbie Polaków stawia szereg nowych wyzwań nie tylko przed organami państwa, ale także wobec szerokiego grona badaczy i uczonych. Jednym z ważniejszych aspektów dotyczącym starzejącego się społeczeństwa jest niewątpliwie problematyka aktywizacji zawodowej seniorów (Błaszczyk, 2016).

Spadek dzietności oraz stale wydłużająca się średnia wieku prowadzi do szeregu zmian na rynku pracy, który będąc w przypadku Polski ściśle powiązany ze świadczeniami emerytalnymi pozwala na długą aktywność zawodową osób w wieku przedemerytalnym, a także będących już na emeryturze. Jednocześnie nieubłagane prawa ekonomii powodują, że wzrastające wydatki socjalne stają się źródłem dodatkowego obciążania fiskalnego, które z kolei często jest negatywnym bodźcem do wspierania tworzenia nowych miejsc zatrudnienia. Zgodnie w twierdzeniem E. Kryńskiej (2012, s. 53) można przyjąć, iż: „proces starzenia się zasobów pracy wpływa na ograniczenie ich mobilności pracowniczej”.

Jednocześnie trzeba wyraźnie wskazać, że długa aktywność zawodowa skutecznie przyczynia się do ochrony seniorów przed zagrożeniami wynikającymi z procesów starzenia się. Zmieniający się model społeczny, w którym wielopokoleniowe gospodarstwa domowe ustąpiły miejsca żyjącym osobno rodzicom i dzieciom zakładającym swoje rodziny przyczynia się do pojawienia się zagrożenia marginalizacji osób nie prowadzących aktywnego życia zawodowego.

Polski rynek pracy z uwagi z wysoki stopień emigracji zarobkowej oraz stale spadający przyrost naturalny, prowadzi do spadku bezrobocia i coraz szerszego wciągania osób po 60 roku życia do aktywności zawodowej. Z prowadzonych przez Główny Urząd Statystyczny (Informacja Ministra Zdrowia…, 2016) badań jasno wynika, że stopa bezrobocia pośród osób wieku 55-64 lata stale spada. W roku 2003 ponad 11% osób w tej grupie wiekowej nie mogła znaleźć zatrudnienia, co przy unijnej średniej na poziomie 5,3% nie stawiało Polski w dobrym świetle. Jednak już 10 lat później bezrobocie pośród osób starszych wynosiło już zaledwie 7,7% i było niższe od unijnej średniej. Co ważne tendencja ta stale się utrzymuje.

Na drodze do szerszej aktywizacji zawodowej osób po 60 roku życia często stają wciąż jeszcze pokutujące stereotypy na temat osób dojrzałych. Częściowo jest to efektem procesów związanych z transformacją ustrojową, która przemodelowała rynek pracy wypychając z niego osoby i to już po 50 roku życia. Wyraźna zmiana nastąpiła jednak wraz z wstąpieniem Polski do Unii Europejskiej. Stereotypy dotyczące pracowników po 60 roku życia ustąpiły miejsca uznaniu doświadczenia i wiedzy osób dojrzałych.

Przyglądanie się zmianom demograficznym zachodzącym w naszym kraju jest wyjątkowo intrygujące. Wielopłaszczyznowość zachodzących procesów jest bowiem implikacją do działań, które zmieniają nie tylko codzienność samych seniorów, ale także wszystkich wokół.