Senior i Psychologia: Preferowane style życia seniorów aktywnych i nieaktywnych zawodowo

Reorientacja życia, która jest konieczna w chwili dezaktywizacji, stanowi jeden z najpoważniejszych stresorów w życiu danej jednostki (Holmes, Rahe, 1967; Ratajczak, 1996). Na liście 43 wydarzeń z życia, które wywołują największy stres – przejście na emeryturę znajduje się na pozycji 10 osiągając aż 45 punktów w 100 stopniowej skali. Wyżej na tej liście znajdują się min: śmierć bliskiej osoby, albo rozwód czy też poważna choroba. Na niższych pozycjach można zauważyć; obciążenia finansowe, które wynikają z zaciągniętych kredytów, przyjście na świat nowego członka rodziny i ciąża. Siła poszczególnych zdarzeń, które są analizowane w ujęciu stresorów potwierdza duże znaczenie emerytury jako stresogennego czynnika.

Aktywność zawodowa odgrywa jedną z ważniejszych ról jeśli chodzi o nawiązywanie i utrzymywanie interakcji społecznych (The future of retirement, 2006). Respondenci, gdy zostali zapytani o główne czynniki, które motywują do kontynuacji pracy w wieku poprodukcyjnym wymieniali: kwestie finansowe (ok. 25% respondentów) oraz wartościowe, znaczące zajęcie (ok. 22%), a także utrzymanie aktywności fizycznej (ok. 21%) i  po ok. 13% odpowiedzi , które wskazują  na kontakt z innymi i  stymulację umysłową.

Aktywność, niezależnie od jej formy, nabiera wyjątkowego znaczenia w wieku senioralnym. Przez całe życie, czy to w okresie szkolnym, czy pracy zawodowej nasze działania, mając swój określony cel i reguły, pozwalają na gromadzenie doświadczeń, wiedzy ale przede wszystkim są źródłem kontaktów społecznych, z których rodzą się przyjaźnie, a nierzadko poważniejsze relacje emocjonalne. W okresie senioralnym możliwość „wyjścia do ludzi” jest jednym z ważniejszych czynników wpływających na poczucie jakości życia i samozadowolenia. Tym samym aktywny senior to reguły szczęśliwy senior. Warto przy zaznaczyć, że aktywność osób starszych można podzielić na trzy typy (Kijak, Szarota, 2014):

  • formalną – sprowadza się do działalności w organizacjach społecznych, politycznych,
  • nieformalną – to kontakty z rodziną i bliskimi oraz działania na rzecz małej wspólnoty np. sąsiedzkiej czy osiedlowej,
  • samotniczą – czytanie, oglądanie telewizji czy pielęgnowanie roślin balkonowych.

Wpływ na formę aktywności oraz sam fakt jej podejmowania ma bardzo wiele różnorodnych czynników. Niemniej jednak można jasno wskazać część z nich, jako wspólne dla całej grupy seniorów. Determinantami aktywności seniorów będą zatem:

  • wykształcenie – nie zawsze lecz często wyższe wykształcenie oznacza szersze pola aktywności seniora,
  • wpływ otoczenia – osoby mieszkające na wsi mają mniej możliwości do aktywnego spędzania czasu niż te, które mieszkają w dużych ośrodkach miejskich,
  • najbliżsi – obok środowiska także rodzina wpływa na to jaką postawę wobec aktywności przybiera senior,
  • warunki bytowe i zdrowotne.

Osoby w wieku senioralnym swoją aktywność mogą ogniskować wokół bardzo wielu dziedzin, jednak jak wynika z obserwacji w Polsce osoby w wieku bardzo dojrzałym najczęściej realizują się poprzez:

  • aktywność rodzinną – opieka na wnukami lub osobami wymagającymi stałej opieki;
  • aktywność kulturalną – w jej ramach można mówić zarówno o wizycie w filharmonii, jak i oglądanie telewizji;
  • aktywność zawodową – niestety w Polsce wciąż jeszcze wiele osób po przejściu na emeryturę nie decyduje się na pracę choćby na częściowym etacie;
  • aktywność społeczną – sprowadza się do uczestnictwa w różnych formach działalności w organizacjach i fundacjach;
  • aktywność religijną- najbardziej rozpowszechniona w naszym kraju;
  • aktywność sportową- jest ograniczona ze względu na możliwości zdrowotne samych seniorów.

Indywidualne podejście do starości jest wynikiem bardzo wielu czynników, spośród których tylko część jest zależna od nas samych. Wieloletnie doświadczenia, charakter czy usposobienie do otoczenia często jednak determinują akceptację własnej starości bardziej niż sytuacja zdrowotna czy materialna. Jednocześnie warto zaznaczyć, że stopień zrozumienia własnych ułomności wynikających z procesów starzenia determinuje między innymi aktywny udział w życiu zawodowym i społecznym.

Wszystkie osoby w starszym wieku, powinny mieć możliwość wyboru oraz wpływu na swój styl życia. Seniorzy mogą być czynni w wielu różnych dziedzinach życia, gdy działają w stowarzyszeniach, albo gdy pełnią wolontariat,  lub studiują na uniwersytetach trzeciego wieku, czy też realizują swoje zainteresowania i hobby, albo uprawiają działkę, udzielają się w społecznym, religijnym i politycznym życiu.

Dla osób, które najwyżej ceniły pracę zarobkową stanie się ona priorytetem
w kształtowaniu się satysfakcjonującego życia na późniejszym etapie. Jeśli najwięcej satysfakcji seniorzy czerpali z aktywności pozazawodowej albo pozazarobkowej, tak też będzie w ich przyszłości.